Η "αριστερή στροφή" και τα κοινωνικά κινήματα: Τι θα σήμαινε μία αριστερή κυβέρνηση για τα εγχειρήματα κοινωνικής χειραφέτησης;

Το κείμενο αυτό έχει σκοπό να ζυγίσει, από την σκοπιά όσων εργάζονται "απο τα κάτω" για την κοινωνική χειραφέτηση, τα θετικά και τα αρνητικά μίας πιθανής αριστερής κυβέρνησης στις επικείμενες εκλογές, και τις νέες προκλήσεις που θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως κινήματα από την επόμενη μέρα.

Θοδωρής Καρυώτης

Ιούνιος 2012

Σίγουρα για όσους/ες επιθυμούν την κοινωνική χειραφέτηση από τα κάτω, όποιον –ίσμο και να ασπάζονται -ή να μην ασπάζονται- ο δρόμος για μια ελεύθερη και δίκαιη κοινωνία δεν περνάει από τις εκλογές. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ως κοινωνικά κινήματα δεν πρέπει να έχουμε μία αίσθηση ιστορικότητας. Σίγουρα το ποιός και το πώς κυβερνάει επηρεάζει την καθημερινότητα των κινημάτων με πολλούς τρόπους. Το κράτος, όσο και αν το απορρίπτουμε ως  προνομιακό πεδίο διοχέτευσης και επίλυσης των κοινωνικών συγκρούσεων, συνεχίζει για μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας να είναι πόλος έλξης της επιθυμίας για κοινωνική αλλαγή.

Με αυτό το κείμενο δεν φιλοδοξώ να υποδείξω σε κανέναν/μία τι να ψηφίσει ή αν θα απέχει, αλλά να εξετάσω –ψύχραιμα και χωρίς συνθηματολογία- τι θα σήμαινε ένας πιθανός θρίαμβος της αριστεράς στις εκλογές  και τι καινούριες προκλήσεις θα δημιουργούσε για τα κινήματα κοινωνικής χειραφέτησης, αντλώντας παραδείγματα από τις εμπειρίες διαφόρων χωρών.

Είναι η πρώτη φορά σε μια ευρωπαϊκή χώρα που ένα αριστερό κόμμα που παραδοσιακά στέκεται μακριά από το δίπολο των κομμάτων διαχείρισης βρίσκεται κοντά στη κατάκτηση της κρατικής εξουσίας στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού παιχνιδιού.  Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένας πολυσυλλεκτικός πολιτικός συνδυασμός στον οποίο συνυπάρχουν πολλές διαφορετικές αντιλήψεις, από την ριζική ανατροπή έως την ήπια διαχείριση του καπιταλισμού.  Πολλοί συναγωνιστές μπορεί να βλέπουν θετικά την άνοδο αυτού του κόμματος, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ φρόντισε να είναι παρών σε όλες τις σημαντικές κινηματικές στιγμές των τελευταίων χρόνων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα μεγάλο κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ –άσχετα αν συμφωνούμε ή όχι με την οπτική του και την πρακτική του- έχει κινηματικές καταβολές.

Αντίστοιχες εμπειρίες υπάρχουν παγκόσμια κυρίως στην Λατινική Αμερική. Εκεί μετά από δεκαετίες νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, εμφανίζονται την τελευταία δεκαετία η μία μετά την άλλη κυβερνήσεις με αριστερές ευαισθησίες, με -λιγότερο ή  περισσότερο- ριζοσπαστικά προγράμματα, πολλές από αυτές –όπως το παράδειγμα του MAS στην Βολιβία- με κινηματικές καταβολές, κάθε μία με τις ιδιαιτερότητες του πλαισίου στο οποίο εμφανίζεται.

Πως έχουν επηρεάσει αυτές οι κυβερνήσεις την καθημερινότητα του πλούσιου κινηματικού κόσμου της Λατινικής Αμερικής; Και τι συμπεράσματα θα μπορούσαμε να βγάλουμε για τη σχέση που θα είχαν εδώ τα κοινωνικά κινήματα με μία πιθανή αριστερή κυβέρνηση; Φυσικά αναφέρομαι κυρίως στα κινήματα που αγωνίζονται για την κοινωνική χειραφέτηση ενάντια και πέρα από τα στενά όρια που θέτει το κράτος: ιθαγενικές αυτόνομες κοινότητες, το κίνημα των ακτημόνων στην Βραζιλία, τους Ζαπατίστας στο Μεξικό, τους άνεργους  piqueteros στην Αργεντινή,  το κίνημα για την αυτοδιαχείριση του νερού στη Βολιβία, αλλά και όλες αυτές τις πρωτοβουλίες στην Ελλάδα που με ορίζοντα την αυτονομία οικοδομούν εναλλακτικές στο υπάρχον:  κοινωνικά κέντρα, καταναλωτικοί και παραγωγικοί συνεταιρισμοί, αστικές καλλιέργειες, οικοκοινότητες, εγχειρήματα κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, δίκτυα ανταλλαγών, συνελεύσεις γειτονιών, κινήσεις για την προάσπιση των κοινωνικών αγαθών και του φυσικού περιβάλλοντος, δομές κοινωνικής αλληλεγγύης. Κινήματα δηλαδή που δεν διεκδικούν απλά μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα της καπιταλιστικής «ανάπτυξης», αλλά οραματίζονται ένα διαφορετικό πολιτισμό και ξεκινάν να τον χτίζουν εδώ και τώρα.

Εγώ είμαι ο 132 ή η «μεξικάνικη άνοιξη»

Το κίνημα #YoSoy132, που έγινε γνωστό ως η «μεξικάνικη άνοιξη», αναδύεται στο ιδιαίτερο πλαίσιο του Μεξικού, μιας χώρας που αποτελεί εδώ και δεκαετίες ένα από τα μεγαλύτερα εργαστήρια δοκιμής νεοφιλελεύθερων πολιτικών.

Θοδωρής Καρύωτης

Ιούνιος 2012

Το Μάιο του 2006, ενώ ο Enrique Peña Nieto είναι κυβερνήτης της πολιτείας του Μεξικού, της περιοχής που περιλαμβάνει τα προάστια και μεγάλο κομμάτι της μητροπολιτικής περιοχής της πόλης του Μεξικού, μια αυθόρμητη λαϊκή εξέγερση ξεσπάει ενάντια στα σχέδια κατασκευής ενός αεροδρομίου στην περιοχή San Salvador Atenco, η οποία θα έδιωχνε χιλιάδες αγρότες από τη γη τους. Στις 4 Μαΐου, σε μία από τις σκληρότερες και μαζικότερες επιχειρήσεις καταστολής των τελευταίων χρόνων στο Μεξικό , η αστυνομία δεν διστάζει να καταλάβει την πόλη , να εισβάλλει στα σπίτια, να συλλάβει εκατοντάδες κατοίκους και ακόμα να βιάσει 26 γυναίκες. Την ίδια μέρα, ο 19χρονος Alexis Benhumea πέφτει νεκρός χτυπημένος από βλήμα δακρυγόνου στο κεφάλι.

6 χρόνια μετά, το Μάιο του 2012, ο Enrique Peña Nieto, ηθικός αυτουργός της αιματηρής καταστολής, είναι ο υποψήφιος του PRI στις προεδρικές εκλογές του Μεξικού που θα γίνουν στη  1 Ιουλίου. Στις 11 Μαΐου, στα πλαίσια της προεκλογικής του καμπάνιας, επισκέπτεται το ιδιωτικό πανεπιστήμιο Universidad Iberoamericana, μόλις 60 χιλιόμετρα από την πόλη του Atenco. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο κατάμεστο αμφιθέατρο, δεκάδες φοιτητές παίρνουν το λόγο και του ζητούν εξηγήσεις για την βίαιη καταστολή.  Όταν αυτός υπερασπίζεται τις αποφάσεις του στο όνομα της τάξης και της ασφάλειας, εκατοντάδες φοιτητές σηκώνονται και αρχίζουν να τον γιουχάρουν. Ο Peña Nieto φυγαδεύεται ταπεινωμένος.

Αμέσως μπαίνει μπρός η μηχανή της προπαγάνδας για να σωθεί η τιμή του ταπεινωμένου υποψήφιου. Τα ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης, και κυρίως τα μεγάλα κανάλια Televisa και TV Azteca σπεύδουν να υποστηρίξουν ότι αυτοί που γιούχαραν τον Peña Nieto δεν ήταν φοιτητές, αλλά ήταν υποκινούμενοι από τους πολιτικούς αντιπάλους του. Δεν υπολογίζουν όμως ότι οι εικοσάρηδες δεν είναι συνηθισμένοι στη μονόδρομη επικοινωνία: Η απάντηση έρχεται το επόμενο πρωί, με τη δημοσιοποίηση 131 φοιτητικών ταυτοτήτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τους ίδιους τους φοιτητές που ανέλαβαν την ευθύνη της εκδίωξης του υποψήφιου του PRI από το πανεπιστήμιο. Μέσα σε λίγες ώρες, μέσω Facebook και Tweeter χιλιάδες νέοι ενώνονται στο κίνημα #YoSoy132 («Εγώ είμαι ο εκατοστός τριακοστός δεύτερος»).