"Ειλικρινά πιστεύω πως βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που δεν υπάρχουν μακροπρόθεσμες λύσεις για την ανθρωπότητα μέσα στον καπιταλισμό."
Συνέντευξη στον Amador Fernández-Savater
Μετάφραση: Κατερίνα Νασιώκα
Το 2002, ο John Holloway εκδίδει ένα βιβλίο αναφοράς: Να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να πάρουμε την εξουσία. Εμπνευσμένος από το ¡Ya basta! των ζαπατίστας, από την κοινωνική έκρηξη της Αργεντινή το 2001/2002, και το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης, ο Holloway συζητά μια υπόθεση: δεν είναι η ιδέα της επανάστασης ή της αλλαγής του κόσμου που έχει αμφισβητηθεί από την κατάρρευση του αυταρχικού κομμουνισμού, αλλά η ιδέα τηςεπανάστασης ως κατάληψης της εξουσίας και αυτή του κόμματος ως κατεξοχήν πολιτικού εργαλείου.
Μια άλλη έννοια σχετικά με την κοινωνική αλλαγή υποδεικνύεται από τα κινήματα, και γενικά από όλες τις, περισσότερο ή λιγότερο, ορατές πρακτικές που ακολουθούν μια διαφορετική λογική από αυτή του κέρδους: της διάρρηξης του καπιταλισμού, δηλαδή της δημιουργίας χώρων, στιγμών και δραστηριοτήτων που προεικονίζουν έναν διαφορετικό κόσμο. Εξεγερτικότητες σε κίνηση. Από αυτή τη σκοπιά, το ζήτημα της οργάνωσης δεν συμπίπτει πλέον με το κόμμα αλλά περνά μέσα από το ερώτημα του πώς αναγνωρίζονται και συγκλίνουν οι ρωγμές που προχωρούν σχίζοντας τον καπιταλιστικό ιστό.
Αλλά μετά το «να φύγουν όλοι!» της Αργεντινής ήρθε η κυβέρνηση Kirchner και μετά το «δεν μας εκπροσωπούν» εμφανίστηκε το Podemos (*Μπορούμε). Συναντήσαμε τον John Holloway στην Πουέμπλα του Μεξικού για να τον ρωτήσουμε αν, μετά από μια δεκαετία και όλα όσα συνέβησαν μέσα σε αυτή, από τις προοδευτικές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής μέχρι το Podemos και το Σύριζα στην Ευρώπη, και τα προβλήματα των αυτο-οργανωμένων πρακτικών για να υπάρξουν και να πολλαπλασιαστούν, συνεχίζει να πιστεύει ότι είναι δυνατόν «να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία».
Αρχικά, John, θα ήθελα να σε ρωτήσω από πού προέρχεται, πού βασίζεται, η ηγεμονική ιδέα της επανάστασης κατά τον 20ο αιώνα, δηλαδή η ιδέα της κοινωνικής αλλαγής μέσω της κατάληψης της εξουσίας;
JH: Νομίζω ότι το κεντρικό στοιχείο είναι η εργασία, η εργασία νοούμενη ως μισθωτή εργασία, δηλαδή, αποξενωμένη ή αφηρημένη εργασία. Η μισθωτή εργασία ήταν και είναι η βάση του συνδικαλιστικού κινήματος, των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων –που ήταν η πολιτική τους πτέρυγα– και, επίσης, των κομμουνιστικών κινημάτων. Η έννοια αυτή διαμόρφωνε την επαναστατική θεωρία του εργατικού κινήματος: ο αγώνας τηςμισθωτής εργασίας ενάντια στο κεφάλαιο. Αλλά ο αγώνας της ήταν περιορισμένος, επειδή η μισθωτή εργασία είναι το συμπλήρωμα του κεφαλαίου και όχι η άρνηση της.
Δεν καταλαβαίνω τη σχέση ανάμεσα σε αυτή την ιδέα της εργασίας και στην επανάσταση μέσω της κατάληψης της κρατικής εξουσίας.
JH: Ένας τρόπος για να κατανοηθεί αυτή η σχέση είναι ο εξής: αν ξεκινάς με βάση τον ορισμό της εργασίας ως μισθωτής ή αποξενωμένης εργασίας, ξεκινάς από την ιδέα ότι οι εργαζόμενοι είναι θύματα καιαντικείμενα του συστήματος κυριαρχίας. Και ένα κίνημα που αγωνίζεται για να βελτιώσει της συνθήκες ζωής των εργαζομένων (που θεωρούνται θύματα και αντικείμενα) απευθύνεται άμεσα στο κράτος. Γιατί; Επειδή το κράτος, εξαιτίας του ίδιου του διαχωρισμού του από την κοινωνία, είναι ο ιδανικός θεσμός, εφόσον επιδίωξη είναι να εξασφαλιστούν οφέλη για το λαό. Έτσι σκέφτεται η παράδοση του εργατικού κινήματος και η παράδοση των αριστερών κυβερνήσεων αυτή τη στιγμή στην Λατινική Αμερική.