Η κριτική που ασκείται στις σχολικές καταλήψεις επειδή «στερούν στα παιδιά το δικαίωμα της γνώσης» και «χάνονται μέρες μαθημάτων» στηρίζεται, ρητά ή άρρητα, στο βαθιά αντιπαιδαγωγικό επικρατές μαθησιακό μοντέλο που έχει ως πρότυπο τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το μυαλό του παιδιού παρομοιάζεται με έναν σκληρό δίσκο και σκοπός του εκπαιδευτικού συστήματος είναι να γράψει τη μέγιστη ποσότητα πληροφορίας σε αυτόν τον δίσκο πριν το παιδί βγει στον στίβο της ζωής. Όσο πιο πολλά αρχεία (μαθησιακές ύλες) κάνουμε copy-paste (απομνημόνευση-εξέταση), τόσο πιο καλά προετοιμασμένο θα είναι το παιδί. Ο δάσκαλος και το εκπαιδευτικό σύστημα, λοιπόν, είναι απλά το σύστημα αρχείων (file system), που επιβλέπει αυτή τη μεταφορά πληροφορίας. Και όταν η ταχύτητα εγγραφής των δεδομένων (bit/second) δεν μπορεί να αυξηθεί απλά με τη προσθήκη επιπλέον αρχείων (βάλτε κι άλλη ύλη! κι άλλες ασκήσεις!) αναγκαζόμαστε να επεκτείνουμε τη χρονική διάρκεια της μεταφοράς δεδομένων (αγγλικά στο νηπιαγωγείο! τριγωνομετρία στον παιδικό σταθμό!)
Υπό αυτό το πρίσμα, έχουν απόλυτο δίκιο οι επικριτές των σχολικών καταλήψεων (μας ρίχνετε τα baud! Ο σκληρός δίσκος των παιδιών μας δεν θα προλάβει να γεμίσει!) Ασχέτως αν θυμούνται την «κατάντια» της εκπαίδευσης μόνο όταν τα παιδιά αρθρώνουν αιτήματα και τον υπόλοιπο καιρό δεν βγάζουν λέξη για το χρόνια υποχρηματοδοτούμενο και υποστελεχωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.
Αυτό το παρωχημένο μαθησιακό μοντέλο, που δεν έχει πλέον καμία επιστημονική και εμπειρική στήριξη, συντηρείται από δύο αντίρροπες αλλά συμπληρωματικές επιθυμίες. Η μία έρχεται «από τα πάνω», και είναι η επιθυμία του κράτους να παραγάγει όχι ολοκληρωμένες προσωπικότητές, με ολόπλευρη παιδεία και κριτική αντίληψη, αλλά εργαζόμενους με εθνική και θρησκευτική συνείδηση. Η άλλη έρχεται «από τα κάτω», και είναι η άσβεστη επιθυμία της ελληνικής οικογένειας για ατομική διαγενεακή κοινωνική ανέλιξη, που διαχρονικά συγχέεται με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση –ανεξαρτήτως αν τα πανεπιστήμια έχουν πάψει εδώ και μια εικοσαετία να αποτελούν εφαλτήρια για την επαγγελματική και οικονομική αποκατάσταση. Έτσι, το σχολείο συντηρείται ως ο προθάλαμος του πανεπιστημίου και της εργασιακής ζωής και στον βωμό της αφομοίωσης της ύλης που θα επιτρέψει την πολυπόθητη είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θυσιάζονται οι επιθυμίες του παιδιού, οι κλίσεις του, η προσωπικότητά του, η περιέργειά του, οι κοινωνικές και επικοινωνιακές του δεξιότητες.
Προτείνω εδώ ότι όχι μόνο δεν αποτελούν οι σχολικές καταλήψεις διατάραξη της μαθησιακής διαδικασίας, αλλά και προσφέρουν μια από τις ελάχιστες αυθεντικές ευκαιρίες για πραγματική, βιωματική, κριτική μάθηση που θα έχουν τα παιδιά μας σε αυτό το παιδαγωγικό πλαίσιο.
Οι –όποιες– συλλογικές διαδικασίες ακολουθούνται για την έναρξη των καταλήψεων, η διάγνωση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, η διατύπωση των αιτημάτων, η επιχειρηματολόγηση προς τους επικριτές, η αλληλεγγύη γύρω από την περιφρούρηση, η διαχείριση των διαφωνιών και των συγκρούσεων είναι κατεξοχήν μαθησιακές στιγμές, ευκαιρίες για την όξυνση της κριτικής σκέψης και για την ανάπτυξη κοινωνικής συνείδησης και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Ακόμα και για τα παιδιά που διαφωνούν με την κατάληψη, η έκφραση της κριτικής, η διατύπωση αντιπροτάσεων, η εναντίωση σε όποια πτυχή θεωρούν προβληματική αποτελούν μαθησιακές ευκαιρίες που δεν θα έβρισκαν ούτε σε έναν ολόκληρο χρόνο αποστήθισης σχολικών εγχειριδίων. Και όσο περισσότερο οι ύλες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν την ψυχή και το κριτικό τους πνεύμα (κοινωνιολογία, καλλιτεχνικά) απομακρύνονται από το σχολικό πρόγραμμα προς όφελος των «σκληρών» επιστημών, τόσο πιο απαραίτητες γίνονται αυτές οι στιγμές μάθησης που τα ίδια τα παιδιά δημιουργούν.
Ποτέ δεν ήταν το πρόβλημά μας ότι οι νέες και νέοι που βγαίνουν από τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης δεν ξέρουν αρκετή γεωμετρία, φυσική ή αρχαία ελληνικά. Το πρόβλημά μας είναι, μάλλον, ότι οι στρατιές των αποφοίτων στερούνται μια ολόπλευρη παιδεία και ένα κριτικό πνεύμα και είναι έτοιμες να παραδοθούν στον άκρατο ατομικισμό και στη μάχη για προσωπική επιτυχία με οποιοδήποτε κόστος για τον συνάνθρωπο. Δεν θέλω να εξιδανικεύσω τις καταλήψεις, είμαι σίγουρος ότι έχουν πολλές προβληματικές πτυχές, αλλά σίγουρα αποτελούν μια στιγμή ανάπαυλας σε αυτή τη στυγνή «εκπαιδευτική» διαδικασία όπου από τη μία άκρη μπαίνουν χαμογελαστά παιδιά και από την άλλη βγαίνουν διαλυμένοι άνθρωποι, κρέας για τα κανόνια της αγοράς εργασίας.