Θοδωρής Καρυώτης
παρέμβαση στην εκδήλωση
“Στεγαστική κρίση, ενεργειακή φτώχεια: πόλη, αιτήματα, αγώνες”
Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2022
Ο Ευρωπαϊκός Συνασπισμός Δράσης για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Πόλη είναι ένα δίκτυο κινημάτων από διάφορες πόλεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Σκοπός του δικτύου είναι η ανάληψη κοινής δράσης και η διαμόρφωση κοινών θέσεων σε ζητήματα στέγασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Καταστατική του αρχή αποτελεί η ανεξαρτησία από κρατικούς θεσμούς και πολιτικά κόμματα.
Τα μέλη του δικτύου είναι ομάδες βάσης με έμφαση στην τοπική δράση και αλληλοβοήθεια, που κινητοποιούνται για τα δικαιώματα των ενοικιαστών και την υπεράσπιση των καταλήψεων στέγης, καθώς και ενάντια στους πλειστηριασμούς και κατασχέσεις κατοικιών, την αστεγία, τον εξευγενισμό των αστικών γειτονιών, τον εκτοπισμό των κατοίκων, τις βραχυχρόνιες μισθώσεις κ.α. Αφετηρία τους είναι η κοινή κριτική στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο που σε διαφορετικές παραλλαγές εφαρμόζεται σε όλη την ΕΕ, και συνεπάγεται την αυξανόμενη εμπορευματοποίηση της κατοικίας, την απορρύθμιση της κτηματαγοράς και της διείσδυσης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου σε αυτήν, την άνοδο της τουριστικοποίησης, τη μείωση των δημόσιων επενδύσεων. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Συνασπισμό Δράσης, οι πολιτικές αυτές, σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση των στεγαστικών πολιτικών, έχουν προκαλέσει τη ραγδαία αύξηση των ενοικίων και των τιμών των κατοικιών, έχουν δυσχεράνει την πρόσβαση στη στέγη για τους οικονομικά αδύναμους, και έχουν εντείνει τις εξώσεις, την υφαρπαγή κατοικιών και την αστεγία.
Η συνάντηση ήταν πολύ ζωντανή και πολύ πλούσια σε ανταλλαγές και συζητήσεις. Συμμετείχαν περισσότεροι από 100 απεσταλμένοι από 36 οργανώσεις από όλη την Ευρώπη.
Η συνάντηση έγινε στην Αθήνα, και συγκεκριμένα στο Πολυτεχνείο, στα Εξάρχεια, προκειμένου να συνδεθεί με τους τοπικούς αγώνες των κατοίκων ενάντια στον εξευγενισμό της περιοχής, και συγκεκριμένα ενάντια στην ανάπλαση-ιδιωτικοποίηση του Λόφου του Στρέφη, στην κατασκευή σταθμού μετρό στην Πλατεία Εξαρχείων και στην αυξανόμενη διείσδυση των εταιριών βραχυχρόνιων μισθώσεων στη γειτονιά. Η εικόνα που αντιμετώπισαν οι απεσταλμένοι είναι μιας γειτονιάς στρατιωτικοποιημένης, με διμοιρίες των ΜΑΤ που περιπολούν σε κάθε δρόμο και την κεντρική πλατεία ερημωμένη και περιφραγμένη, αλλά και με εργολάβους, επενδυτές ακινήτων και οι εταιρείες βραχυχρόνιας μίσθωσης που απειλούν να αλλάξουν τον χαρακτήρα της γειτονιάς και να εκτοπίσουν τους ντόπιους. Την Παρασκευή το απόγευμα όλοι οι απεσταλμένοι συμμετείχαν σε μια πορεία για την υπεράσπιση των Εξάρχειων, η οποία όμως καταστάλθηκε βάναυσα και απρόκλητα από την αστυνομία. Αυτό σόκαρε ορισμένους από τους συμμετέχοντες/ες από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, που δεν ήταν συνηθισμένοι/ες σε τέτοιου είδους καταστολή, ούτε προετοιμασμένοι/ες για αυτήν. Η καταστολή και οι τρόποι αντιμετώπισής της εξελίχθηκαν έτσι σε ένα σημαντικό θέμα συζήτησης στη συνάντηση.
Η συνάντηση ήταν διαρθρωμένη ως μια σειρά από πολλά μικρά παράλληλα εργαστήρια με ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών, και όχι με τη συνήθη μορφή ομιλιών/παρουσιάσεων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε το εργαστήρι σχετικά με τα σωματεία ενοικιαστών, όπου δώδεκα οργανώσεις (από την Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ρουμανία, Γαλλία) εξηγούσαν το πλαίσιο, τη δομή και τις δράσεις τους. Οι ενώσεις ενοικιαστών προσφέρουν στήριξη, πληροφόρηση και νομική βοήθεια στα μέλη τους, ενώ ταυτόχρονα ασκούν πίεση για ευνοϊκές πολιτικές όπως η κοινωνική κατοικία ή ο έλεγχος των ενοικίων. Κάποιες από τις Ευρωπαϊκές οργανώσεις ενοικιαστών δρουν σε ένα πλαίσιο διαφορετικό από το δικό μας, αφού κεντρικό τους μέλημα είναι η υπεράσπιση της κοινωνικής κατοικίας και η πίεση για περισσότερες δημόσιες επενδύσεις σε αυτή. Σε ένα παράδειγμα πιο κοντινό στα δικά μας, εντυπωσιακή ήταν η εφευρετικότητα και τη μαχητικότητα του «Συνδικάτου Ενοικιαστών της Βαρκελώνης». Εκεί, μετά από μια δεκαετία κατασχέσεων των κατοικιών των υπερχρεωμένων δανειοληπτών, μεγάλες εταιρίες διαχείρισης ακινήτων που συνδέονται με vulture funds, διαχειρίζονται και εκμισθώνουν εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίες στις μεγάλες πόλεις, καταφεύγοντας σε καταχρηστικές αυξήσεις ενοικίων ή εξώσεις προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.
Τα υπόλοιπα εργαστήρια διαμοιρασμού γνώσης αφορουσαν την αντίσταση στις εξώσεις, την αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού και εθνικού νομικού πλαίσιού, τη συνεταιριστική κατοικία, την ενεργειακή κρίση, τη δράση κατά της αστεγίας, την υπεράσπιση από τις κατασχέσεις κατοικιών, και την επανασύνδεση του ηλεκτρικού ρεύματος.
Παρουσιάστηκε επίσης μια νέα έκθεση του Ινστιτούτου Rosa Luxemburg για τις προοδευτικές πολιτικές στέγασης των δημοτιστικών κινημάτων στη Βαρκελώνη, τη Βιέννη, το Βερολίνο και το Άμστερνταμ. Η έκθεση περιγράφει πώς, σε 4 πολύ διαφορετικά αστικά πλαίσια, οι δημοτιστικές κινήσεις εφαρμόζουν πολιτικές που βάζουν τις κοινωνικές ανάγκες πιο ψηλά από το ιδιωτικό συμφέρον. Τα βασικά τους εργαλεία είναι ο δημόσιος/δημοτικός έλεγχος της αστικής γης, ο περιορισμός της αδειοδότησης για συγκεκριμένες χρήσεις, όπως οι τουριστικές και οι εμπορικές, η θέσπιση του ελέγχου των αυξήσεων των ενοικίων, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών και η ενίσχυση της αυτονομίας της τοπικής αυτοδιοίκησης απέναντι στις κεντρικές κυβερνήσεις και σε ομάδες συμφερόντων.
Τέλος, την Κυριακή πραγματοποιήθηκε η ολομέλεια για το κλείσιμο του συνεδρίου. Ένα μεγάλο θέμα που προέκυψε ήταν το ζήτημα της φροντίδας, πώς ενσωματώνουμε χώρους και διαδικασίες φροντίδας στις συναντήσεις και τις οργανώσεις μας, υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλον, εκφράζουμε τα συναισθήματά μας κ.λπ. Πράγματι, οι περισσότερες ομάδες που συμμετέχουν στο δίκτυο έχουν τον χαρακτήρα πρωτίστως ομάδων αυτοβοήθειας και συλλογικής ενδυνάμωσης, και τη δημιουργία κοινότητας που θα αποτελέσει τη βάση για τις πολιτικές τους διεκδικήσεις. Η διαδικασίες έκφρασης, επικοινωνίας και στήριξης μεταξύ των μελών είναι θεμελιώδεις.
Επίσης, δημιουργήθηκαν 4 ομάδες εργασίας (μέσω λιστών αλληλογραφίας): α) σωματεία ενοικιαστών, β) ερευνητική ομάδα, γ) νομική ομάδα, δ) τέλος της έλλειψης στέγης. Έγινε μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με το ρόλο και τον προσανατολισμό του συνασπισμού, και δόθηκε νέο ραντεβού στην πόλη Κλούζ της Ρουμανίας τον Απρίλιο του 2023.
Συζητήθηκαν δύο ακόμη δράσεις, το περιεχόμενο της Ημέρας Δράσης για τη Στέγαση στα τέλη Μαρτίου και μια προτεινόμενη διαμαρτυρία ενάντια σε μια "έκθεση κτηματαγοράς" στις Κάννες (MIPIM) στα μέσα Μαρτίου 2023, όπου συναντώνται παράγοντες του real estate και του χρηματοπιστωτικού τομέα.